ANKARA- Kürt Sorunu’nun çözümü için başlatılan süreçte kurulan ve 5 Ağustos’tan bu yana çalışmalarını sürdüren Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu, dinlemelerine devam ediyor.
Komisyon bugüne kadar çatışmalarda hayatlarını kaybedenlerin ailelerinden Meclis eski başkanlarına kadar, 100’den fazla kişiyi dinledi. Tüm bu dinlemelerde Kürt Sorunu’nun farklı boyutları yeniden dile getirildi, kayda geçirildi.
Son dönemde siyaset kurumunun ve medyanın odaklandığı boyut ise silah bırakan/bırakacak örgüt üyelerinin Türkiye’ye geri dönüşünün nasıl düzenleneceği boyutu. Bu yazıda siyasi partilerin nasıl bir ‘Eve Dönüş Yasası’ öngördüklerine, komisyonun dinlediği hukuk örgütlerinin bu konuda neler önerdiğine ve bu yasaya dair sürecin nasıl ilerleyeceğine dair ipuçlarını bulacaksınız.
İlk olarak, ‘Eve Dönüş’e siyasi partilerin nasıl baktığına ve nasıl düzenlemeler üzerinde çalıştıklarına bakalım.
İktidar müstakil yasadan yana
İktidar bloku en başından beri bu sürecin ‘müstakil’ bir yasası olmasından yana. Bu müstakil yasanın silah bırakan örgüt üyelerinin durumuna ilişkin tüm detayları içermesi hedefleniyor.
İktidar temsilcilerine göre örgüt üyesi olup hiç silah kullanmamış ya da silahlı bir eylemde hiç bulunmamış kişilerin hiçbir yargılamaya ve cezalandırmaya tabi tutulmadan hayata karışması sağlanmalı.
Silahlı eylemlere karışmış örgüt üyelerinin ise ceza indiriminden faydalanarak, sınırlı bir cezayı tamamladıktan sonra hayata geri dönüşü tartışılıyor.
Bu noktada iki farklı görüş öne çıkıyor:
• Müstakil yasanın içinde bu durumdaki örgüt üyeleri için de ceza indirimlerini düzenleyen maddeler olması
• Bu durumdaki örgüt üyeleri için gerekli düzenlemelerin ayrıca çalışılacak İnfaz Yasası’yla netleştirilmesi. Böylece İnfaz Yasası’nda detaylı bir çalışma yaparak, tüm hükümlülerin cezaevinde kalma sürelerini azaltacaklarını kaydeden iktidar temsilcileri silah bırakan örgüt üyelerinin de bu indirimden otomatikman faydalanabileceğini belirtiyor.
İktidar partisinin ‘müstakil yasa’ya koyacağı maddelerden biri de ‘kendini fesheden örgüt’ tanımlaması. Türkiye’de faaliyet gösteren ya da göstermesi muhtemel başka örgütlerin bu yasadan faydalanmasının önüne geçmek için yasada böyle bir ifadenin gerekli olduğu kaydediliyor.
MHP İnfaz Yasası’na odaklandı
MHP ise İnfaz Yasası’nın baştan yazılması gerektiğini düşünüyor ve bunun devam eden süreçteki ihtiyaçların önemli bir kısmına yanıt vereceğini düşünüyor.
Mevcut İnfaz Yasası’nın karmaşık ve Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olduğunu düşünen MHP temsilcileri, hem eşitliğin sağlanması hem de ‘koşullu salıverme’ kapsamının genişletilerek cezaevlerinde kalınan sürelerin azaltılması gerektiğini kaydediyor.
12 Ağustos tarihli komisyon toplantısında konuşan MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız’ın şu sözleri MHP’nin bu konudaki çalışmasına dair ipuçları barındırıyor:
“İngiltere, Finlandiya, İtalya ve Polonya’da kural olarak hapis cezalarının yarısı ceza infaz kurumlarında infaz edilmekteyken, bu oran Belçika’da üçte bire kadar düşmektedir. Ülkemizde kural olarak hapis cezalarının yarısı, bazı suçlar bakımından ise üçte ikisi veya dörtte üçü ceza infaz kurumunda infaz edilmektedir. Bir düzenlemeye ihtiyaç olduğu açıktır.”
DEM Parti tüm örgüt üyelerinin yararlanmasını istiyor
DEM Parti de AK Parti gibi sürece özel bir yasal düzenleme yapılmasından yana. Silah bırakan örgüt üyelerinin ülkeye dönerek başta siyaset olmak üzere hayatın her alanında var olmak istediklerini kaydeden DEM Partililer, yasal düzenlemelerin bu kapsamda yapılmasını istiyor. Düzenlemenin silah kullanan ve kullanmayan tüm örgüt üyelerini kapsayacak biçimde hazırlanmasını öneriyor.
DEM Parti, bazı hukukçuların önerdiği ‘Çözüm sürecine özgü etkin pişmanlık’ düzenlemesine ise karşı çıkıyor. Örgüt üyelerinin pişman oldukları için değil, barış için döndüklerini belirten DEM Partililer, etkin pişmanlıkla ilgili hiçbir önerinin örgüt üyelerince kabul görmeyeceğini kaydediyor.
DEM Parti, ayrıca özel yasanın ardından Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) bazı maddelerin iptal edileceği kapsamlı değişiklikler öneriyor.
CHP demokratikleşme adımlarına odaklandı
Demokratikleşme adımları ile ilgili 29 maddelik somut öneriler sunan CHP ise geri dönüşlerin yasal altyapısına ilişkin henüz bir görüş ya da çalışma paylaşmadı. CHP’li üyeler bu konudaki çalışmalarının devam ettiğini ifade ediyor.
Siyasi partilerin geri dönüşlere ilişkin pozisyonları böyle.
Hukuk örgütleri ne önerdi?
Peki, geçtiğimiz hafta komisyonun dinlediği hukuk örgütlerinin geri dönüşlere ilişkin önerileri komisyon tutanaklarına nasıl yansıdı?
İşte cevabı:
Hukukçular Derneği
İnfaz Yasası, Terörle Mücadele Kanunu gibi mevzuat düzenlemeleri gündeme alınmalı,
Silah bırakanların topluma dönüşleri için kontrollü ve güvenli yaşam bölgeleri oluşturulmalı,
Silah bırakanları topluma kazandırma programları uygulanmalı.
Özgürlükçü Hukukçular Derneği
Etkin pişmanlığı düzenleyen TMK’nın 17’inci maddesi değişmeli,
Silahlı örgüte üye olanların cezalandırılmasını düzenleyen TCK 314/2’nin kaldırılmalı,
Terör suçlarına verilen cezaların ağırlaştırılmasını düzenleyen TMK’nın 4’üncü maddesi ve 5’inci maddesi kaldırılmalı.
Hukuki Araştırmalar Derneği
Silahlı eylemlere katılmış ve ölüme ya da yaralamaya sebep olmuş örgüt üyeleri cezalandırılmalı
Silahlı eylemlere katılmamış örgüt üyeleri denetime tabi tutulmalı, cezalandırılıp cezalandırılmayacaklarına bu denetim sonrası karar verilmeli.
Hukuk hocaları ne önerdi?
Komisyonun bu toplantısında hukuk örgütlerinin yanı sıra Anayasa ve ceza hukukçusu akademisyenler de görüşlerini iletti. Öne çıkan bazı öneriler şunlar oldu:
- Terörle Mücadele Kanunu ve Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nda iyileştirmeler yapılabilir,
- Tüm yasal ve anayasal değişiklikleri kapsayacak özel bir yasa çıkarılabilir,
- Kamuya karşı işlenen suçlar ile kişilere karşı işlenen suçlar ayrı ele alınabilir,
- Suç işlememiş örgüt üyeleri ile suç işlemiş örgüt üyeleri farklı hukuki değerlendirmelere tabi tutulabilir,
- Kamu, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçları görmezden gelebilir,
- Lehe düzenlemelerden yararlanabilme etkin pişmanlığa bağlı olabilir,
- Sürece özgü bir etkin pişmanlık düzenlemesi yapılabilir,
- Etkin bir denetimli serbestlik uygulanabilir, denetimli serbestlik sürecinde tekrar suç işleyenler hakkında cezalandırma yolu açık bırakılabilir,
- Bu süreçte yapılacak hukuki düzenlemelerden yararlanacak kişilerin siyasi faaliyette bulunmaları belirli bir süre engellenebilir,
- Silah bırakan örgüt üyeleri haklarındaki soruşturma ve yargılamalar durdurulabilir, kesinleşmiş cezaların infazına başlanmayabilir,
- Kasten öldürme, ağır şekilde yaralama gibi suçları işleyen örgüt üyelerinin yapılacak tüm düzenlemelerden yararlanması engellenebilir,
- Örgüt üyelerinin topluma uyumunun sağlanmasını kolaylaştıracak destekler sunulabilir.
Stüdyo recap, Turkey recap’in içinden doğdu. Stüdyo recap hızlı gelişen Türkiye haber döngüsünü anlamlandırmanıza yardımcı olmak için kurulan ve Türkçe içeriklere yer veren bağımsız ve okuyucu destekli bir haber platformudur.
Stüdyo recap’in kadrosu, deneyimli parlamento muhabirleri Ceren Bayar, Yıldız Yazıcıoğlu, editör Günsu Durak ve sosyal medya uzmanı Demet Şöhret’in bir araya geldiği 4 kişilik bir ekip.
Turkey recap ve Stüdyo recap; Turkey recap Medya Ajans Hizmet ve Tic. Ltd. Şti. bünyesinde yer alıyor.
Daha fazla bilgi, geri bildirim veya önerileriniz için bizimle iletişime geçin: info@turkeyrecap.com
Sosyal medya hesaplarımız:
Youtube: @StüdyoRecap
İnstagram: @studyorecap
Twitter: @studyorecap
Tiktok: @stdyo.recap
Bluesky: @studyorecap.bsky.social